ਬਾਲ ਮਜਦੂਰੀ ਉਹ ਬਦਨੁਮਾ ਦਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਲੱਖਾਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਦੇ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਦੇ ਇਸਦੇ ਲਈ ਪਰਵਾਰਿਕ ਕਾਰਨ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣੀ ਇਕ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਕੁੜੀ।13 ਸਾਲ ਦੀ ਕੁਸਮ ਪਿਛਲੇ 6 ਮਹੀਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ 4 ਛੋਟੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੀ ਹੈ ਕੁਸਮੁ ਦਾ ਸਕੂਲ ਛੁੱਟ ਗਿਆ ਹੈ ਉਹ ਦਿਹਾੜੀ ਮਜਦੂਰੀ ਕਰਕੇ ਜਿਵੇ ਕਿਵੇਂ ਖ਼ੁਦ ਅਤੇ ਆਪਣੇ 4 ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪੇਟ ਪਾਲਣ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੁਰਾਬੜ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕਿਆਵਤੋ ਦਾ ਫਲਾ ਦਾ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੇ ਤਾਣੇ ਬਾਣੇ ਵਿਚ ਉਲਝ ਕੇ ਇਸ ਮੁਕਾਮ ਤੱਕ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅਸਲ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਕੁਝ ਅਜੇਹੀ ਹੈ ਕਿ 6 ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾ ਕੁਸਮੁ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਭੱਜ ਗਿਆ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਰਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਭਜਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕੁਸਮ ਦੇ ਮਾਂ ਅਤੇ ਬਾਪ ਅਮਰਾ ਮੀਣਾ ਤੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੇ ਜਿਸਦੇ ਬਾਅਦ ਬਦਨਾਮੀ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ 6 ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾ ਮਾਂ ਬਾਪ ਵੀ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ।
ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਚਾਰੇ ਛੋਟੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਦੇਖ ਭਾਲ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਕੁਸਮੁ ਮੀਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੋਜ ਦਿਹਾੜੀ ਕਰਕੇ 200-250 ਰੁਪਏ ਦਾ ਜੁਗਾੜ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਬਸਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਛੋਟੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਦੀ ਪੜਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬਿਮਾਰ ਭਰਾ ਦਾ ਖਰਚ ਵੀ ਕੁਸਮ ਹੀ ਚਕਦੀ ਹੈ। ਕੁਸਮ ਦੇ 11 ਸਾਲਾਂ ਭਰਾ ਸੁਰੇਸ਼ ਮੀਣਾ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਖ਼ਰਾਬ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਟੀ ਬੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਨਾਲ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਗਰਦਨ ਟਿਕਦੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਬਿਨਾ ਹੱਥ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਦੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਗਰਦਨ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਈ ਆਈ ਐਮ ਦੇ ਰੂਲਰ ਇਮਰਸਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਿਆਵਤੋ ਦਾ ਫਲਾ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਪਿੰਡ ਤੇ ਰਿਸਰਚ ਕਰ ਰਹੇ ਆਈ ਆਈ ਐਮ ਦੇ ਕੁਝ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਸਮ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਸਭ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੈ ਪਰ ਕੋਈ ਮਦਦ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਵਾਰਡ ਪੰਚ,ਸਰਪੰਚ ਤੱਕ ਇਸਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਾਰਡ ਪੰਚ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੰਚ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਦ ਸਰਪੰਚ ਪਿੰਡ ਦੀਆ ਦੂਜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸੁਣਦੇ ਤਾ ਇਸ ਦੇ ਵੱਲ ਕਿਉਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣਗੇ।